Azərbaycanlı tələbələrin xaricdə, xüsusilə Türkiyədə aldıqları ali təhsili ölkədə davam etdirməklə bağlımüraciətlərinə Elm və Ali Təhsil üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən verilən imtinalar son vaxtlar ictimai narazılığa səbəb olub. Etirazlar artdıqca Agentlik məsələ ilə bağlı rəsmi açıqlamayayıb. Lakin yayımlanan bu açıqlama narazılığı azaltmaq əvəzinə, ictimaiyyətin suallarını dahada artırıb.

Elm və Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin direktor müavini Nicat Əsədli bildiribki, “Təhsilin kredit sisteminin təşkili qaydalarında ”bakalavr pilləsi üçün 240 kredit müəyyən edilib, hər semestr üçün tələbə 30 kredit yığmalıdır.” Buyan aşma Nazirlər Kabinetinin 348 nömrəli qərari ilə əsaslandırılır. Lakindiqqətçəkənməqamodurki, Agentlik qeyd edilən maddənin məzmunu tam açmır və yalnız bir hissəsinəəsaslanır. Lakin qeyd edilən Qərarın3.2.2-ci bəndinə tam nəzər yetrdikdəaçıq şəkildə göstərilir ki: “Əgər tələbəninfənlərdən akademik borcu varsa və ya bu borc prerekvizit fənlərdən qaynaqlanırsa, bu halda tələbənin topladığı kredit sayı normadan az ola bilər.”

Yəni qanun kredit azlığına şərait yaradır. Agentlik isə bu bəndəriayət etmədən, hər semestr üzrə 30 kreditdən az toplamış bütün tələbələri avtomatik şəkildərəddedir. Bu isəqanunlaziddiyyət təskil edir.Çünki, yuxarıda istinad edilən normada aydın şəkildə qeyd edilmişdir ki, tələbənin topladığı kredit sayı tələb olunan 30 kredit-dən az ola bilər.Belə olan halda agentliyin mövqeyi qanunverciliklə tam ziddiyət təşkil edir.

Agentliyin direktor müavinin digər mövqeyində isə bildirir ki, xaricdən köçürülmək istəyən tələbələr oxuduqları universitetlərəmərkəzləşdirilmiş qəbul imtahanı ilə qəbul olunmalıdırlar. Türkiyəüçün bu imtahan “YÖS” olaraq göstərilir. Lakin burada da ziddiyyət ortaya çıxır. Çünki 2023-cü ildə qəbul olan tələbələrin böyük əksəriyyəti universitetlərin özünün təşkil etdiyi YÖS imtahanları iləqəbulolunublar. TR-YÖS adlı mərkəzləşdirilmiş sistem isə yalnız 2024-cüildən etibarən tətbiq edilir.

Bundan başqa, KQ-02 nömrəli rəsmi qərarının 2.13.1-ci bəndindədə “TR-YÖS” deyil, sadəcə “YÖSimtahanları”tələbi nəzərdə tutulmuşdur.

Bu isə bütövlükdə YÖS imtahanları ilə qəbul olmuş bütün tələbələrə münasibətdə keçərlidir.

Yəni Agentliyin mövqeyi Elm və Təhsil Nazirliyi Kollegiyası tərəfindən qəbul edilmiş21 fevral 2024-cü il tarixli KQ-02 nömrəli Qərarı ilə tam ziddiyət təşkil edir.

Məsələ ilə bağlı hüquqşunas, Xəzər Konsaltinq vəkil bürosunun vəkili Samir Xudaquluyev Redaksiyamıza məsələ ilə bağlı fikir bildirib. “ Hazırda xaricdə, xüsusilə Türkiyədə ali təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin Azərbaycana köçürülməsi iləbağlı ciddi hüquqi nöqsanlar müşahidə olunmaqdadır. Elm və Təhsil Agentliyinin verdiyi izahatlar bu ziddiyyətləri aradan qaldırmır, əksinə sualları daha da artırır. Birinci məsələ kredit məsələsidir. Nazirlər Kabinetinin 348 nömrəli qərarının 3.2.2 bəndində açıq şəkildəqeyd olunur ki, əgər tələbənin akademik borcu varsa və bu borc prerekvizit fənlərlə bağlıdırsa,kreditlərin normadan az olması mümkündür. Yəni bu hüquqi şəkildə tanınmış haldır.

İkinci məsələ YÖS imtahanları ilə bağlıdır. 2023-cü ildə tələbələr Türkiyədəki dövlət universitetlərinərəsmi YÖS imtahanları ilə qəbul olunublar. O dövrdə TR-YÖS adlı mərkəzləşdirilmiş sistem mövcud deyildi. TR-YÖS yalnız 2024-cü ildən tətbiq olunmağa başlanıb. Qanunun geriyəşamil olunmaması hüququn əsas prinsipidir. Belə olan halda, 2023-cü ildə qəbul olmuş tələbəyə 2024-cü ildən qüvvəyəminmiş bir tələbin tətbiq olunması hüquqi baxımdan yolverilməzdir.”

ElmvəTəhsil Agentliyininrəsmi açıqlamasında ən təəccüblü hissələrindən biri isə belədir“Bəzi xaricdə təhsil alan tələbələr ildə 1-2 dərs götürüb, təhsillərini 8, 9, bəzən 10 ilə kimi davam etdirirlər.” Halbuki Türkiyə Respublikasının ali təhsil sistemindəbakalavrtəhsilininmaksimummüddəti7ildir. Bu müddətdə məzun olmayan tələbənin universitetlə münasibəti rəsmi şəkildədayandırılır. Yəni Agentliyin bu bəyanatıya məlumatsızlıqdan, ya da ictimaiyyəti çaşdırmaq məqsədi iləverilib. Həriki haldabu, qeyri-pesəkar yanaşmadır.

Apelyasiya hüququ “yaxşı xəbər” sayılırsa…

Agentlik acıqlamasında bildirir ki, vətəndaş qərarla razı deyilsə, “yaxşı xəbər budur ki,apelyasiya komissiyası mövcuddur”.

Buisəictimaiyyətdə ironik qarşılanıb.Çünki bu, vətəndaşın zaten mövcud olan təbiihüququdur. Hüquq normalarının təmin edilməsi bir dövlət orqanı tərəfindən “müsbət jest”kimi təqdim edilə bilməz. Daha da təəssüf doğuran odur ki, həmin apelyasiya şikayətləri dəyenidəneləimtinaqərarınıverən eyni Agentlik tərəfindən dəyərləndirilir. Buisə obyektivlik vəədalət prinsiplərinəziddir.

Təhsil eksperti Kamran Əsədli sosial şəbəkə hesabında məsələyə münasibət bildirərək Agentliyin açıqlamasını sərt tənqid edib: “Təhsildə məsuliyyət- yalnız dərs deməklə bitmir. Bu, həm də qanunlara, etikaya, vətəndaşhüquqlarına hörmətlə yanaşmaq deməkdir. Sanki onların qərarları qanunla yox, şəxsi istəkləölçülür.

Bu, təkcə idarəçilik problemi deyil. Bu, təhsilin mahiyyətini zədələyən, gənc nəslə verilən mesajıkorlayan, cəmiyyətin ədalət hissini sarsıdan təhlükəli bir tendensiyadır. Qanunun tətbiqi fərdlərin kimliyinə görə dəyişirsə, orada hüquqdan yox, özbaşınalıqdan danışmaq olar. Vəzifədə olanlar unutmamalıdır: təhsil sahəsi cəzasızlıq arenası deyil. Bu sahədəki hər bir qərar yüzlərlə, minlərlə insanın taleyinə toxunur. Məsuliyyətsizlik- gec-tez inamsızlıq, ədalətsizlik vəsosial parçalanma ilə nəticələnir. Cəmiyyət isə bunu artıq qəbul etmir. Susmur. Baxışlardəyişir.Cavabtələbolunur.Hesabattələbolunur.”

Cumhuriyyet.az